рд╕рди् резрепрелрежрдХो рд╕рди्рдзिрдмाрд░े рд╣ाрдоीрд▓े рдмुрдЭ्рдиैрдкрд░्рдиे рдХेрд╣ि рддрде्рдпрд╣рд░ु
рдЧ्рд░ेрдЯрд░ рдиेрдкाрд▓рдХो рдкрд╣िрд▓ो рдоुрдЦ्рдп рдЖрдзाрд░ рд╣ो рд╕рди् резрепрелрежрдХो рд╕рди्рдзिрдХो рдзाрд░ा рео
резрепрелреж рдХो рд╕рди्рдзिрд▓े рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдЧрд░ेрдХो рдиेрдкाрд▓рдХो рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕рдо्рднाрд╡рдиाрд▓ाрдИ рджाрдЙрдоा рд░ाрдЦेрд░ рдирдпाँ рд╕рди्рдзिрдХो рдкрд╣рд▓ рдХिрди рдЧрд░्рдиे ?

реирежрежрен рд╕ाрд▓ рд╕ाрдЙрди резрем рдЧрддे рд╕ोрдордмाрд░ рдиेрдкाрд▓ рд░ рднाрд░рддрдмीрдЪ рд╢ाрди्рддि рддрдеा рдоैрдд्рд░ी рд╕рди्рдзि рд╕рдо्рдкрди्рди рднрдпो। рез рд╕рдп рек рд╡рд░्рд╖े рд░ाрдгा рд╢ाрд╕рди рдЖрдл्рдиो рдЕрди्рддिрдо рдк्рд░рд╣рд░рдоा рдеिрдпो। рд╕рди्рдзिрдоा рд╣рд╕्рддाрдХ्рд╖рд░ рднрдПрдкрдЫि ‘рдорд╣ाрд░ाрдЬ’ рдоोрд╣рди рд╢рдорд╢ेрд░рд▓े рдаूрд▓ो рд╕рди्рддोрд╖рдХो рд╕ाрд╕ рдлेрд░ेрд░ рднрдиे рд░े, ‘рдоैрд▓े рдоेрд░ो рдоुрд▓ुрдХрдХो рд╕рдо्рдк्рд░рднूрддा рдЬोрдЧाрдПँ। рдЕрдм рдиेрдкाрд▓ рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░ рд░рд╣рдиे рднрдпो।’ рдпो рдЦुрд╕ीрдпाрд▓ीрдоा рдоोрд╣рди рд╢рдорд╢ेрд░рд▓े рдЖрдлू рд╡рд░िрдкрд░िрдХा рдоाрдиिрд╕рд╣рд░ुрд▓ाрдИ рднोрдЬ рдЦुрд╡ाрдЙрди рдкैрд╕ा рдкрдиि рдмाँрдбे।
рдиेрдкाрд▓рдХो рд░ाрдЬрдиीрддिрдоा рд╡ाрдо рдкाрд░्рдЯ#2368;рд╣рд░ुрд▓े рд╕рдмैрднрди्рджा рдзेрд░ै ‘рднिрд▓िрдлाрдИ’ рдЧрд░ेрдХो резрепрелреж рдХो рд╕рди्рдзि рдд्рдпрд╣ी рдиै рд╣ो।
рдиेрдкाрд▓рдХो рджुрдИрджिрдиे рдн्рд░рдордгрдоा рд░рд╣ेрдХा рднाрд░рддीрдп рдк्рд░рдзाрдирдорди्рдд्рд░ी рдирд░ेрди्рдж्рд░ рдоोрджीрд▓े рд╕рдмै рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рд╕рдоाрд░ोрд╣рдоा рд░ाрдо्рд░ो рдмोрд▓े рд░ рдзेрд░ै рдиेрдкाрд▓ीрдХो рдорди рдЬिрддे। рдмрди्рдж рдХोрдаाрдоा рднрдиे рдЙрдиी резрепрелреж рдХो рд╕рди्рдзिрд▓ाрдИ рд▓िрдПрд░ ‘рдЭोँрдХ्рдХिрдП।’
рдиेрдкाрд▓рд▓े рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рдаाрдиे рдЖрдлू рд╕рди्рдзि рдлेрд░्рди рддрдпाрд░ рд░рд╣ेрдХो рдЬрдиाрдЙ рджिрдП। рддрд░, рд╕рди्рдзिрдоा рд░ाрдЬрдиीрддि рдирдЧрд░्рди рднрдиे। рд╕рди्рдзिрдоा рд░ाрдЬрдиीрддि рдирдЧрд░ौँ рднрди्рдиे рдЖрдЧрди्рддुрдХ рдк्рд░рдзाрдирдорди्рдд्рд░ीрдХो рднрдиाрдЗрдоा рдХुрдЯрдиीрддिрдХ рдорд░्рдпाрджा рдеिрдПрди। рднाрд╡рдоा рдПрдХ рдХिрд╕िрдордХो рдмрдбрдк्рдкрди рдеिрдпो।
резрепрелреж рдХो рд╕рди्рдзि рдиेрдкाрд▓рдоा рд╕рдмैрднрди्рджा рдХрдо рдмुрдЭिрдПрдХो рд░ рд╕рдмैрднрди्рджा рдзेрд░ै рд░ाрдЬрдиीрддि рдЧрд░िрдПрдХो рд╡िрд╖рдп рднрдиे рдкрдХ्рдХै рд╣ो। рд╡िрдЧрдд ремрек рд╡рд░्рд╖рдоा рдпो рд╕рди्рдзिрдХो рдЬрдЬрд╕рд▓े рдзुрд╡ाँрдзाрд░ рд╡िрд░ोрдз рдЧрд░े, рддीрдордз्рдпे рдЕрдзिрдХांрд╢рд▓े рдпो рд╕рди्рдзि рдкрдвेрдХा рдкрдиि рдЫैрдирди्। рдЬрд╕рд▓े рдкрдв्рдиेрд╕рдо्рдо рдк्рд░рдпрдд्рди рдЧрд░ेрдирди्, рддिрдирд▓े рдд्рдпो рд╕рди्рдзि рднрдПрдХो рдХाрд▓рдЦрдг्рдб, рдд्рдпрд╕рдХो рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХрддा рд░ рддрдд्рдХाрд▓ीрди рдорд╣рдд्рд╡ рдмुрдЭ्рдиे рдХुрд░ै рднрдПрди।
резрепрелреж рдХो рд╕рди्рдзिрдХा рдмाрд░ेрдоा рд╡ाрдо рд░ाрдЬрдиीрддिрдЬ्рдЮ рд░ рдмुрдж्рдзिрдЬिрд╡ीрд╣рд░ूрд▓े рдПрдХ рдХिрд╕िрдордХो ‘рдоिрде’ рдиिрд░्рдоाрдг рдЧрд░ेрдХा рдЫрди्। рдпो ‘рдоिрде’ рднिрдд्рд░ рд╕рди्рдзिрдХो рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХрддा, рдд्рдпो рдХाрд▓рдЦрдг्рдбрдХो рдкрд░िрд╡ेрд╢ рд░ рдЖрдЬрдХो рджिрдирдоा рд╕рди्рдзिрдХो рдорд╣рдд्рд╡ рд╕рдмै рдЫोрдкिрдПрдХा рдЫрди्।
рдоोрд╣рди рд╢рдорд╢ेрд░рд▓े рд╕рди्рдзिрдоा рд╣рд╕्рддाрдХ्рд╖рд░ рднрдПрдкрдЫि рджेрд╢рдХो рд╕рдо्рдк्рд░рднूрддा рдЬोрдЧाрдПँ рднрди्рдиु рд░ рднोрдЬ рдЦुрд╡ाрдЙрдиुрдХो рдЕрд░्рде рдЫ।
рдоोрд╣рди рд╢рдорд╢ेрд░рд▓े рд╕рдо्рдк्рд░рднूрддा рдЬोрдЧाрдПँ рднрдиेрдХो рдиेрдкाрд▓рдХो рд▓िрдЦिрдд рдЗрддिрд╣ाрд╕рдоा рднрдиे рдХрд╣िँ рдХрддै рднेрдЯिрди्рди। рдкुрд╕्рддैрдиी рд╣рд╕्рддाрди्рддрд░рдг рд╣ुँрджै рдЖрдПрдХो ‘рдоौрдЦिрдХ рдЗрддिрд╣ाрд╕’ рдоा рднрдиे рдд्рдпрд╕рдХो рдЪрд░्рдЪा рдЫ।
рд╕рдд्рддा рдЬोрдЧाрдПрдХो рдЦुрд╕िрдпाрд▓ीрдоा рдоोрд╣рди рд╢рдорд╢ेрд░рд▓े рднोрдЬ рдЦुрд╡ाрдПрдХो рдЕрд░्рдердоा рдоाрдд्рд░ рдзेрд░ैрд▓े рдпрд╕рд▓ाрдИ рдмुрдЭेрдХा рдЫрди्। рд░ाрдгा рд╢ाрд╕рди рдЕрди्рддिрдо рдк्рд░рд╣рд░рдоा рдЖрдЗрдкुрдЧ्рджा рд╕рдд्рддा рдЬोрдЧाрдЙрдиे рдз्рдпेрдп рдЙрдиीрд╣рд░ूрдоा рдкрдХ्рдХै рдеिрдпो।
рдХрддिрдкрдпрдХो рдмुрдЭाрдЗрдоा резрепрелреж рдХो рд╕рди्рдзि рдоोрд╣рди рд╢рдорд╢ेрд░рдХा рдХाрди्рдЫा рдЫोрд░ा (рддрдд्рдХाрд▓ीрди рдоुрди्рд╕ीрдЦाрдиाрдХा рдбाрдЗрд░ेрдХ्рдЯрд░ рдЬрдирд░рд▓) рд╡िрдЬрдп рд╢рдорд╢ेрд░ рдЬрдмрд░ाрд▓े рдЧрд░ेрдХो рд░ाрдгा рд╢ाрд╕рдирдХो рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рдЕрд╡рддрд░рдг рд╣ो।
резрепрелреж рдХो рд╕рди्рдзिрд▓ाрдИ рд▓िрдПрд░ рдиेрдкाрд▓рдХो рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ/рдмौрдж्рдзिрдХ ‘рд▓ेрдл्рдЯ’ рдПрдХांрдХी рдиिрд░्рд╖्рдХрд╖рдоा рдкुрдЧ्рдиुрдХा рдкрдЫाрдбिрдХो рдЕрд░्рдХो рдХाрд░рдг рд╣ो рдЪीрди।
рдЪीрдирдоा рдХрдо्рдпुрдиिрд╖्рдЯ рд╢ाрд╕рди рднрд░्рдЦрд░ै рдЖрдПрдХो рдеिрдпो। рдпो рд╕рди्рдзि рд╣ुँрджाрд╕рдо्рдо рддिрдм्рдмрддрдХो рдЪीрдирдоा рдФрдкрдЪाрд░िрдХ рд╡िрд▓рдп рднрдЗрд╕рдХेрдХो рдеिрдПрди। рддिрдм्рдмрддрдоाрдеि рдЪीрдирд▓े рдзाрд╡ा рдмोрд▓्рди рднрдиे рдеाрд▓िрд╕рдХेрдХो рдеिрдпो। рдд्рдпрд╕ैрд▓े рднाрд░рдд рд╕ंрд╢рдХिрдд рдеिрдпो। рдкрд╢्рдЪिрдоा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рд╣рд░ु рдкрдиि рд╕рдЪेрдд рдеिрдП। рдиेрдкाрд▓-рднाрд░рдд рдмीрдЪрдХो резрепрелреж рдХो рд╕рди्рдзिрдоा рдкрд╢्рдЪिрдоा рдоुрд▓ुрдХрд╣рд░ुрдХो рдкрдиि рд╕рдорд░्рдерди рдеिрдпो।
рдЪीрди рддिрдм्рд╡рддрдоा рдЖрдЙँрджा рд░ाрдгाрд╣рд░ुрд▓ाрдИ рдкрдиि рдиेрдкाрд▓рдХो рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рд░ рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддाрдХो рдЪिрди्рддा рдирд╣ुрдиे рдХुрд░ा рдеिрдПрди। рддрд░, рд░ाрдгा рд╢ाрд╕рди рдиेрдкाрд▓рдХो рдЗрддिрд╣ाрд╕рдХो рдпрддि рдаूрд▓ो ‘рдЦрд▓рдиाрдпрдХ’ рд╣ो рдХि рдпрд╕рдк्рд░рддि рд╕рд╣ाрдиुрднूрддिрд╢ीрд▓ рднрдПрд░ рд╣ेрд░्рдиे рдХोрд╣ी рддрдпाрд░ рдеिрдПрди। ‘рд▓ेрдл्рдЯ’ рд▓े рдд рд╣ेрд░्рдиे рдХुрд░ै рднрдПрди। ‘рд╡िрд╕्рддाрд░рд╡ाрджी’ рднाрд░рддрд▓े ‘рдк्рд░рдЧрддिрд╢ीрд▓’ рдЪीрдирд╡िрд░ुрдж्рдз ‘рдЙрдХ्рд╕ाрдПрд░’ рдиेрдкाрд▓рд╕ँрдЧ рдЧрд░िрдПрдХो резрепрелреж рдХो рд╕рди्рдзिрдк्рд░рддि рдд्рдпो рдкрдХ्рд╖ рд╕ुрд░ूрджेрдЦि рдиै рдирдХाрд░ाрдд्рдордХ рдеिрдпो। рдоाрдиिрд╕рдХो рд╕рд░्рд╡рдХाрд▓ीрди рдХрдордЬोрд░ी рдХे рд╣ो рднрдиे рдЙрд╕рдХा рдзाрд░рдгा рдиिрдЬी рдЖрдЧ्рд░рд╣рд▓े рддрдп рд╣ुрди्рдЫрди्।
резрепрелреж рдХो рд╕рди्рдзि, рдд्рдпो рдмेрд▓ाрдХो рдкрд░िрд╡ेрд╢ рд░ рдпो рд╕рди्рдзिрдоा рд░ाрдгाрд╣рд░ूрдХो рднूрдоिрдХाрдоाрдеि рди्рдпाрдп рдЧрд░्рдиे рд╣ो рднрдиे рд╕рди्рдзिрдХा рдзाрд░ाрд╣рд░ुрдХो рд╡рд╕्рддुрдЧрдд рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ुрдиुрдкрд░्рдЫ। рдд्рдпो рд╕рди्рдзि рд╣ुँрджाрдХा рдШрдЯрдиाрдХ्рд░рдо рд░ рд╡ाрд░्рддाрд╣рд░ुрдХो рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг рд╣ुрдиुрдкрд░्рдЫ।
рдкрд╣िрд▓े рд╕рди्рдзिрдХा рдзाрд░ाрд╣рд░ु рд╣ेрд░ौं।
рджрд╢рдмुँрджे резрепрелреж рдХो рд╕рди्рдзिрдХो рдкрд╣िрд▓ो рдзाрд░ा рд╣ेрд░ौं (рд╕рди्рдзिрдХो рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рднाрд╖ाрдХो рдкूрд░्рдгрдкाрда рдпो рд▓ेрдЦрдХो рдЕрди्рддिрдордоा рдЫ।)
рдкрд╣िрд▓ो рдзाрд░ाрдоा рднрдиिрдПрдХो рдЫः
рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рд░ рдиेрдкाрд▓ рд╕рд░рдХाрд░рдмीрдЪ рд╕рджैрд╡ рд╢ाрди्рддि рд░ рдоिрдд्рд░рддाрдХो рд╕рдо्рдмрди्рдз рд░рд╣рдиे рдЫ। рджुрд╡ै рд╕рд░рдХाрд░рд╣рд░ू рдПрдХ рдЕрд░्рдХाрдХो рдкूрд░्рдг рд╕рдо्рдк्рд░рднूрддा, рднु-рдЕрдЦрдг्рдбрддा рд░ рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддा рд╕्рд╡ीрдХाрд░्рдЫрди् рд░ рдд्рдпрд╕рдХो рд╕рдо्рдоाрди рдЧрд░्рдЫрди्।
рд╡ाрд╕्рддрд╡рдоा рдпो рджुрдИ рджेрд╢рдмीрдЪрдХो рд╕рди्рдзिрд▓े рдкрд╣िрд▓ोрдкрдЯрдХ рдк्рд░рд╖्рдЯ рднाрд╖ाрдоा рдиेрдкाрд▓ рд░ рднाрд░рддрд▓े рдПрдХ рдЕрд░्рдХाрдХो рд╕рдо्рдк्рд░рднूрддा, рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддा рд░ рднू-рдЕрдЦрдг्рдбрддा рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдЧрд░ेрдХा рдеिрдП। рдд्рдпрд╕рдХो рд╕рдо्рдоाрди рдЧрд░्рдиे рдмрддाрдПрдХा рдеिрдП।
резрепрелреж рд╕рдо्рдо рдЖрдЗрдкुрдЧ्рджा рдиेрдкाрд▓ рдПрдЙрдЯा рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдХा рд░ूрдкрдоा рд╕्рдеाрдкिрдд рдд рдеिрдпो। рддрд░, рдмेрд▓ाрдпрдд рд░ рдЕрдоेрд░िрдХाрдмाрд╣ेрдХрдХा рдЕрд░्рдХो рдоुрд▓ुрдХрд╕ँрдЧ рд╣ाрдо्рд░ो рджौрдд्рдп рд╕рдо्рдмрди्рдз рдеिрдПрди। рдзेрд░ैрд▓े рдиेрдкाрд▓рд▓ाрдИ рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдХा рд░ुрдкрдоा рдЪिрди्рджैрди рдеिрдП। рдиेрдкाрд▓рд▓ाрдИ рдФрдкрдЪाрд░िрдХ рд░ुрдкрдоा рдпो рд╣ैрд╕िрдпрдд рдк्рд░ाрдк्рдд рдеिрдПрди।
рдпрд╕्рддो рдЕрд╡рд╕्рдеाрдоा рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░ рднाрд░рддрд╕ँрдЧ рдиेрдкाрд▓рдХो рд╕ाрд╡ैрднौрдоिрдХрддा, рднू-рдЕрдЦрдг्рдбрддा рд░ рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддा рд╕्рдеाрдкिрдд рднрдПрдХो рдеिрдпो।
резрепрелреж рдХो рд╕рди्рдзिрдоा рдиेрдкाрд▓ी рдкрдХ्рд╖рдХो рдиेрддृрдд्рд╡ рдЧрд░ेрдХा рдеिрдП рдоोрд╣рди рд╢рдорд╢ेрд░рдХा рдХाрди्рдЫा рдЫोрд░ा рд╡िрдЬрдп рд╢рдорд╢ेрд░рд▓े।
рдд्рдпрд╕рдмेрд▓ा рд╡िрдЬрдп рд╢рдорд╢ेрд░рд▓े рдиै рдиेрдкाрд▓рдХो рдкрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рд╕рдо्рдмрди्рдзрдХो рдЕрдб्рдбा рд╕рдо्рд╣ाрд▓ेрдХा рдеिрдП। рдЙрдиी рдоुрди्рд╕ीрдЦाрдиाрдХो рдбाрдЗрд░ेрдХ्рдЯрд░ рдЬेрдирд░рд▓ рдеिрдП। рдЙрдиी рд░ाрдгाрд╣рд░ुрдоा рдкрдвेрд▓ेрдЦेрдХा рдордз्рдпे рдеिрдП। рдХрд▓рдХрдд्рддाрдоा рдмрд╕ेрд░ рд░ाрдЬрдиीрддिрд╢ाрд╕्рдд्рд░рдоा рдПрдордП рдЧрд░ेрдХा рдеिрдП। рдЙрдирдХो рд╡рд░िрдкрд░ि рдд्рдпो рд╕рдордпрдХा рдХाрд╡िрд▓ рд░ рд╡िрдж्рдзाрди рд╕рд╣рдпोрдЧी рдеिрдП।
рд╕рд░рджाрд░ рднीрдордмрд╣ाрджुрд░ рдкाँрдбे, рд╕рд░рджाрд░ рдЧुрдЮ्рдЬрдоाрдирд╕िंрд╣ (рдХाрдЬी рд░рдд्рдирдоाрдирдХो рдЫोрд░ा рдЬोрдкрдЫि рдиेрдкाрд▓ рд╕рд░рдХाрд░рдХा рдоुрдЦ्рдп рд╕рдЪिрд╡ рднрдП) рд░ рдирд░ेрди्рдж्рд░рдордгि рдЖрдЪाрд░्рдп (резрепрекрео рджेрдЦि резрепрелреж рд╕рдо्рдордХा рдкрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рд╕рдЪिрд╡) рд╕рд╣िрддрдХो рдмрд▓िрдпो рдЯिрдо рдеिрдпो рдЙрдирдХो।
рдоोрд╣рди рд╢рдорд╢ेрд░ рдкुрд░ाрдиो рд╕ोрдЪрдХा рдеिрдП। рдЬрди्рдоिँрджैрдХा рдЬрд░्рдиेрд▓ рд░ рд░ाрдгा рд╢ाрд╕рдирдХा рдЙрдд्рддрд░ाрдзिрдХाрд░ी рдЙрдиी рдмाँрдЪेрдХो рдпुрдЧ рдЕрд░्рдХै рдеिрдпो।
рд╡िрдЬрдп рд╢рдорд╢ेрд░рд▓े рджेрдЦेрдХो рджुрдиिрдпाँ рд░ рдпुрдЧ рдЕрд░्рдХै рдеिрдпो। рднाрд░рддрдоा рдм्рд░िрдЯिрд╕ рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдпрд╡िрд░ूрдж्рдзрдХो рдЖрди्рджोрд▓рди рд░ рдд्рдпो рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдпрдХो рдкрддрди рдЙрдирд▓े рджेрдЦेрдХा рдеिрдП। рдмाрдЙ-рдмाрдЬेрд▓े рдЖрд░्рдЬेрдХो рд╕рдд्рддा рдЬोрдЧाрдЙрдиे рдз्рдпाрдЙрди्рди рдЙрдирдХो рдкрдХ्рдХै рдеिрдпो। рддрд░ рдоुрд▓ुрдХ рдЬोрдЧाрдЙрдиे рдЪेрдд рдкрдиि рдЙрдиीрдоा рднрдПрдХो рджेрдЦिрди्рдЫ।
рд╡िрдЬрдп рд╢рдорд╢ेрд░рдХो рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░ рднाрд░рддрдХा рд╕рдд्рддाрд╕ीрди рдиेрддाрд╣рд░ूрд╕ँрдЧ рд╕рдо्рдкрд░्рдХ рд╕्рдеाрдкिрдд рдеिрдпो।
резрепрекрен рдоा рднाрд░рдд рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░ рд╣ुрдиुрдЕрдШि рдиै рдЗрдг्рдбिрдпрди рдХाрдЙрди्рд╕िрд▓ рдЕрдл рд╡рд░्рдб рдПрдлिрдпрд░्рд╕рд▓े рджिрд▓्рд▓ीрдоा ‘рдПрд╕िрдпрди рд░िрд▓ेрд╕рди्рд╕ рдХрди्рдл्рд░ेрди्рд╕’ рдЖрдпोрдЬрдиा рдЧрд░ेрдХो рдеिрдпो। рд╕рд░ोрдЬिрдиी рдиाрдпрдбु рдХрди्рдл्рд░ेрди्рд╕рдХो рдЖрдпोрдЬрдХ рдеिрдЗрди्। рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧाрди्рдзी, рдЬрд╡ाрд╣рд░рд▓ाрд▓ рдиेрд╣рд░ू рд╡рдХ्рддा рдеिрдП।
рдЖрда рд╕рджрд╕्рдпीрдп рдиेрдкाрд▓ी рдЯोрд▓ीрдХो рдиेрддृрдд्рд╡ рдЧрд░ेрд░ рд╡िрдЬрдп рд╢рдорд╢ेрд░ рджिрд▓्рд▓ी рдЧрдПрдХा рдеिрдП। рдд्рдпो рдмेрд▓ाрдЬрд╕्рддो рдХाрдмिрд▓ рдоाрдиिрд╕рд╣рд░ुрдХो рдбेрд▓िрдЧेрд╕рди рдЖрдЬрд╕рдо्рдо рдиेрдкाрд▓рдмाрдЯ рд╡िрджेрд╢ рдирдЧрдПрдХो рджाрдмी рдПрдХ рдкूрд░्рд╡ рдкрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рд╕рдЪिрд╡ рдЧрд░्рдЫрди्।
рдд्рдпो рдиेрдкाрд▓ी рдЯोрд▓ीрдХा рдЕрди्рдп рд╕рджрд╕्рдпрдоा рд░рдд्рдирдмрд╣ाрджुрд░ рд╡िрд╖्рдЯ (рдЬो рдкрдЫि рдк्рд░рдзाрди рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ рдмрдиे), рд╕рд░рджाрд░ рдЧुрди्рдЬрдоाрди рд╕िंрд╣, рд╕рд░рджाрд░ рдирд░ेрди्рдж्рд░рдордгि рдЖрд░्рдЪाрдп, рд╕рд░рджाрд░ рд░ुрдж्рд░рд░ाрдЬ рдкाँрдбेрдп, рд╕ुрд╡рд░्рдг рд╢рдорд╢ेрд░ рд░ाрдгा, рд╕ूрд░्рдпрдмрд╣ाрджुрд░ рдЙрдкाрдз्рдпाрдп рд░ рдХрд▓ेрди्рдж्рд░ рдирд░рд╕िंрд╣ рд░ाрдгा рдеिрдП।
рдЯोрд▓ीрдоा рд╣рд░ेрдХ рд╕рджрд╕्рдп рдкрдвेрд▓ेрдЦेрдХा рдеिрдП। рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рд░ाрдо्рд░ो рдмोрд▓्рдеे। рдиेрдкाрд▓ी рдЯोрд▓ीрдХा рддрд░्рдлрдмाрдЯ рд╡िрдЬрдп рд╢рдорд╢ेрд░рд▓े рджिрд▓्рд▓ीрдоा рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬीрдоा ‘рдзाрд░ाрдк्рд░рд╡ाрд╣’ рднाрд╖рдг рдЧрд░े। рдЕрд░ु рдиेрдкाрд▓ी рд╕рджрд╕्рдпрдХो рд╕рд╣рднाрдЧिрддा рд░ рдк्рд░рд╕्рддुрддि рдкрдиि рд░ाрдо्рд░ो рдеिрдпो। рдиेрд╣рд░ु ‘рдк्рд░рднाрд╡िрдд’ рднрдП। рд╕рдо्рдмрди्рдз рд╕्рдеाрдкिрдд рднрдпो।
рдпрд╣ी рдмेрд▓ाрдХो рд╕рдо्рдмрди्рдз рдмрдвाрдПрд░ рд╡िрдЬрдп рд╢рдорд╢ेрд░рд▓े резрепрелрежрдХो рд╕рди्рдзिрдХो рдиेрдЧोрд╕िрдПрд╕рди рднाрд░рддीрдп рд╕рдд्рддा рдкрдХ्рд╖рд╕ँрдЧ рдЧрд░ेрдХा рдеिрдП।
рднाрд░рддрд▓ाрдИ рдкрдХ्рдХै рд╕рди्рдзि рдЪाрд╣िрдПрдХो рдеिрдпो। рдЪीрдирдоा рдХрдо्рдпुрдиिрд╖्рдЯ рд╢ाрд╕рдирдХो рд╢ुрд░ूрд╡ाрддрдкрдЫि рддिрдм्рдмрддрдоाрдеि рдЙрд╕рдХो рдЖँрдЦा рд▓ाрдЧि рд╕рдХेрдХो рдеिрдпो। рднाрд░рддрд▓ाрдИ рдЙрдд्рддрд░ी ‘рдл्рд░рди्рдЯिрдпрд░’ рдЬोрдЧाрдЙрди рд░ рдиेрдкाрд▓рд▓ाрдИ рдЖрдл्рдиो рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддा рдЬोрдЧाрдЙрди рд╕рди्рдзि рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рдеिрдпो। рджुрд╡ैрдХो рд╕्рд╡ाрд░्рде рдоिрд▓्рдпो।
рдиेрдкाрд▓рдХो рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддा рд░ рд╕рдо्рдк्рд░рднूрддाрдк्рд░рддि рд╡िрдЬрдп рд╢рдорд╢ेрд░ рд╕рдо्рд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рд░рд╣ेрдХो рд░ рдд्рдпрд╕рд▓ाрдИ рдЬोрдЧाрдЙрди рдк्рд░рд╢рд╕्рдд рдк्рд░рдпाрд╕ рдЧрд░ेрдХो резрепрелреж рднрди्рджा рдЕрдШिрдХो рдПрдЙрдЯा рд░ рдкрдЫिрдХो рджुрдИрд╡рдЯा рдШрдЯрдиाрд▓े рдк्рд░рдоाрдгिрдд рдЧрд░्рдЫрди्।
рдкрд╣िрд▓ो, резрепрекреп рдоा рдоेрдЬрд░ рдкрджрдордмрд╣ाрджुрд░ рдЦрдд्рд░ी рд▓рдг्рдбрдирд╕्рдеिрдд рдиेрдкाрд▓ी рд░ाрдЬрджूрддाрд╡ाрд╕рдоा рд╕ैрдиिрдХ рд╕рд╣рдЪाрд░ीрдХो рдХाрдо рдЧрд░्рдеे। рдЙрдирд▓े рдо्рдпाрдЯ्рд░िрдХ рдоाрдд्рд░ рдкрдвेрдХा рдеिрдП। рддрд░ рдЬ्рдЮाрди рд╕рд░्рдЯिрдлेрдХेрдЯрд▓े рд╣ैрди, рд╕्рд╡рдЕрдз्рдпрдпрдирд▓े рд▓्рдпाрдЙрдиे рд╣ो। рдд्рдпрд╕ैрдХो рдЙрджाрд╣рд░рдг рдеिрдП рдЦрдд्рд░ी। ‘рдЯेрдмрд▓ рдЯрдХ’рдоा рдЙрдиी рдЕрдм्рдмрд▓ рдеिрдП। рдоाрдиिрд╕рд╣рд░ूрд▓ाрдИ рддुрд░ूрди्рдд рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдкाрд░्рди рд╕рдХ्рдеे।
рд╡िрдЬрдп рд╢рдорд╢ेрд░рд▓े рдЦрдд्рд░ीрд▓ाрдИ рд╕ैрдиिрдХ рд╕рд╣рдЪाрд░ीрдмाрдЯ рд░ाрдЬीрдиाрдоा рдЧрд░्рди рд▓рдЧाрдП рд░ рдЙрдирд▓ाрдИ рдирдпाँ рдкрдж рджिрдП– рд▓िрдпाрдЬрди рдЕрдлिрд╕рд░ рдЕрдл рдХिрдЩрдбрдо рдЕрдл рдиेрдкाрд▓ рдлрд░ рдПрдбрдоिрд╕рди рдЯु рдпूрдПрди।
рдиिрдпुрдХ्рддि рднрдПрджेрдЦि рдиै рдЦрдд्рд░ी рди्рдпुрдпोрд░्рдХ рдЬाрдирдЖрдЙрди рд╢ुрд░ू рдЧрд░े। рдХाрдЧрдЬрдкрдд्рд░ рддрдпाрд░ рднрдПрдкрдЫि рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рд╕ंрдШрдоा рд╕рджрд╕्рдпрддाрдХा рд▓ाрдЧि рдиिрд╡ेрджрди рджिрдП। рд▓рдмिрдЩ рдЧрд░े। рддрд░, рдиेрдкाрд▓рд▓ाрдИ рдпूрдПрдирдХो рд╕рджрд╕्рдп рд╣ुрди рдЕрд░्рдХो рем рд╡рд░्рд╖ рдХुрд░्рдиुрдкрд░्рдпो।
рджोрд╕्рд░ो, резрепрелреж рдХो рд╕рди्рдзि рднрди्рдиेрдмिрдд्рддिрдХै рд╣ाрдоी рд╕рдмै рднाрд░рддрд╕ँрдЧ рднрдПрдХो рд╕рди्рдзि рдоाрдд्рд░ рд╕рдо्рдЭрди्рдЫौं। рдХिрдирднрдиे рдмрджрдиाрдо рдпрд╣ी рд╕рди्рдзि рднрдПрдХो рдЫ। рднाрд░рддрд╕ँрдЧ рднрдПрдХो рдЬрд╕्рддै рд╢ाрди्рддि рд░ рдоैрдд्рд░ी рд╕рди्рдзि рда्рдпाрдХ्рдХै рддीрди рдорд╣िрдиाрдкрдЫि рдмेрд▓ाрдпрддрд╕ँрдЧ рдкрдиि рднрдПрдХो рдЫ।
рддेрд╕्рд░ो, рдоाрдд्рд░िрдХाрдк्рд░рд╕ाрдж рдХोрдЗрд░ाрд▓ा рдк्рд░рдзाрдирдорди्рдд्рд░ी рднрдПрдкрдЫि рднाрд░рддрд▓े рдиेрдкाрд▓рдХो рдкрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдоाрдоिрд▓ा рдЖрдлूрд▓े рд╣ेрд░िрджिрдиे рднрдиेрд░ рд▓рдмिрдЩ рдЧрд░्рдпो। ‘рддिрдоीрд╣рд░ू рд╕ाрдиो рдоुрд▓ुрдХ рдЫौ, рд╕ंрд╕ाрд░рдХा рд╡िрднिрди्рди рдоुрд▓ुрдХрдоा рд░ाрдЬрджूрддाрд╡ाрд╕ рд░ाрдЦ्рди рд╕рдХ्рджैрдиौ’ рднрди्рдиे рдЙрд╕рдХो рддрд░्рдХ рдеिрдпो। рд╡िрдЬрдп рд╢рдорд╢ेрд░ рдд्рдпрд╕рдмेрд▓ा рджिрд▓्рд▓ीрдХा рд▓ाрдЧि рдиेрдкाрд▓ी рд░ाрдЬрджूрдд рдеिрдП। рдЙрдиी рд╕рди् резрепрелрез рджेрдЦि резрепрелрей рдоा ‘рдХрд░ेрди्рдЯ’ рд▓ाрдЧेрд░ рдирдорд░ुрди्рдЬेрд▓ рд░ाрдЬрджूрдд рд░рд╣े।
рд╡िрдЬрдп рд╢рдорд╢ेрд░рд▓े рдкрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рд╕рдЪिрд╡ рдирд░ेрди्рдж्рд░рдордгि рдЖрдЪाрд░्рдпрд▓ाрдИ рдЪिрда्рдаी рдкрдаाрдП, рднाрд░рддрдХो рдк्рд░рд╕्рддाрд╡ рдоाрди्рдирд╣ुрди्рди рднрдиेрд░। рдЙрдирдХो рддрд░्рдХ рдеिрдпो– рдпрд╕рд▓े рд╣ाрдоीрд▓ाрдИ рднाрд░рддрдХो рдк्рд░рднाрд╡рдоा рд░ाрдЦ्рдЫ, рдмрд░ू рд╡िрджेрд╢рдоा рд░ाрдЬрджूрддाрд╡ाрд╕ рд╣ाрдоीрд╕ँрдЧ рдкैрд╕ा рднрдПрдкрдЫि рдЦोрд▓्рджै рдЬाрдЙँрд▓ा।
рдЖрдЪाрд░्рдпрд▓े рд╡िрдЬрдп рд╢рдорд╢ेрд░рдХो рдЕрдбाрдирдХो рдк्рд░рд╕ंрд╢ा рдЧрд░ेрд░ рдЪिрдаी рд▓ेрдЦेрдХा рдЫрди्।
резрепрелреж рдХो рд╕рди्рдзिрдмाрд░े рд╣ाрдо्рд░ो рдмुрдЭाрдЗ рдХрддिрд╕рдо्рдо рдЕрдкुрд░ो рдЫ рднрдиे рдпो рд╕рди्рдзिрд╕ँрдЧै рднाрд░рддрд▓े рдердк рджुрдИрд╡рдЯा рд╕рди्рдзि рдЧрд░्рди рдЪाрд╣ेрдХो рдеिрдпो। рд╡्рдпाрдкाрд░ рд░ рд╕ुрдкुрд░्рджрдЧी рд╕рди्рдзि। рдиेрдкाрд▓рдоा рдеौрд░ैрд▓ाрдИ рдоाрдд्рд░ै рдпो рддрде्рдп рдеाрд╣ा рдЫ।
рд╡्рдпाрдкाрд░ рд╕рди्рдзिрдХा рдк्рд░ाрд╡рдзाрдирд╣рд░ू рдиेрдкाрд▓рдХो рд╣िрдд рд╡िрдкрд░िрдд рдеिрдП। рд╡िрдЬрдп рд╢рдорд╢ेрд░рд▓े рдиेрддृрдд्рд╡ рдЧрд░ेрдХो рд╡ाрд░्рддा рдЯोрд▓ीрд▓े рдд्рдпрд╕рд▓ाрдИ рдмрджрд▓्рди рдзेрд░ै рдк्рд░рдпाрд╕ рдЧрд░ेрдХो рдеिрдпो। рдд्рдпрд╕ो рдд рдЕрд╣िрд▓ेрдХो резрепрелреж рдХो рд╕рди्рдзिрдХा рдзाрд░ा реи, рел, рем рд░ рен рдоा рдкрдиि рд╕ंрд╢ोрдзрди рдЧрд░्рдиुрдкрд░्рдиे рдиेрдкाрд▓ी рд╡ाрд░्рддा рдЯोрд▓ीрдХो рдоाрдЧ рдеिрдпो। рднाрд░рдд рдмрд▓िрдпो рдеिрдпो। рд░ाрдгाрд╣рд░ु рдХрдордЬोрд░ рдеिрдП। рднाрд░рддрдХो рд╣ाрддрдоाрдеि рдкрд░्рдиे рдиै рднрдпो। рддрд░, рднाрд░рддрд▓े рд╕рди्рдзिрдХा рдорд╕्рдпौрджा рд▓्рдпाрдПрдХो рд░ рд░ाрдгाрд╣рд░ुрд▓े рддिрдирдоा рд╕рд╣ि рдзрд╕्рдХाрдПрд░ рд╕рдд्рддा рдЬोрдЧाрдПрдХो рдЬुрди рдмुрдЭाрдЗ рд╣ाрдо्рд░ो рдЫ, рдд्рдпो рдЗрддिрд╣ाрд╕рдоाрдеि рд╕рд░ाрд╕рд░ рдЕрди्рдпाрдп рд╣ो।
резрепрелреж рдХो рд╕рди्рдзिрдХा рд╕рд╡ाрд▓рдоा рдиेрдкाрд▓ рднाрд░рддрдмीрдЪ ‘рдХрдо्рдк्рд░рдоाрдЗрдЬ’ рднрдПрдХो рд╣ो।
рдиेрдкाрд▓рд▓े рдЪाрд╣ेрдЬрд╕्рддो резрепрелреж рдХो рд╕рди्рдзिрдХा рд▓ाрдЧि рддрдпाрд░ рдорд╕्рдпौрджाрдХा рдмुँрджाрд╣рд░ु рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рднрдПрдирди्। рднाрд░рддीрдп рдкрдХ्рд╖ рдпрд╕рдоा рднрдПрдХा рд╕рдмै рд╢рд░्рдд рджुрдмै рдкрдХ्рд╖рд▓ाрдИ рд╕рдоाрди рд░ूрдкрд▓े рд▓ाрдЧू рд╣ुрди्рдЫ рднрди्рдиे рдЕрдбाрдирдоा рдХाрдпрдо рд░рд╣्рдпो। рдд्рдпрд╕ैрд▓े рдпो рд╕рди्рдзि рд╕рдоाрдирддрдоा рдЖрдзाрд░िрдд рдЫ рднрди्рдиे рддрд░्рдХ рдЙрд╕рд▓े рдЧрд░िрд░рд╣्рдпो।
рдЕрди्рддрддः рдиेрдкाрд▓ рдкрдХ्рд╖рдХो рднрдиाрдЗ рдкрдиि рдЫुрдЯ्рдЯै ‘рд▓ेрдЯрд░- рдЕрдл-рдПрдХ्рд╕рдЪेрди्рдЬ’рдХा рд░ुрдкрдоा рд╕рди्рдзि рднрдПрдХै рджिрди рджुрдИ рджेрд╢рдмीрдЪ рдЖрджाрди рдк्рд░рджाрди рд╣ुрдиे рд╕рд╣рдорддि рднрдпो। ‘рд▓ेрдЯрд░- рдЕрдл-рдПрдХ्рд╕рдЪेрди्рдЬ’ рд╕рди्рдзिрдХै рдЕंрдЧ рдоाрдиिрди्рдЫ, рдЬрд╕рдоा рдиिрдо्рди рд╡िрд╖рдп рд╕рдоेрдЯिрдПрдХो рд╡ाрд░्рддा рдЯोрд▓ीрдХा рд╕рджрд╕्рдп рд╕рд░рджाрд░ рдкाँрдбेрдХो ‘рдд्рдпрд╕рдмेрд▓ाрдХो рдиेрдкाрд▓’ рдкुрд╕्рддрдХрдоा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦिрдд рдЫः
рджुрдИ рд╕рд░рдХाрд░ рд╕рдо्рдмрди्рдзी рдХाрдордХुрд░ा рдкрд░्рджा рдЖрдкрд╕рдоा рдЫрд▓рдлрд▓ рдЧрд░ेрд░ рдоाрдд्рд░ рдиिрд░्рдгрдп рд▓िрдиे, рдиेрдкाрд▓рд▓े рддेрд╕्рд░ो рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдмाрдЯ рдЖрдл्рдиो рд╕ुрд░рдХ्рд╖ाрд▓ाрдИ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ाрдд-рд╣рддिрдпाрд░ рдкैрдаाрд░ी рдЧрд░्рди рдкाрдЙрдиे,рдиेрдкाрд▓рд▓े рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рд╕ंрдШ, рдЙрд╕рдХा рд╡िрд╖ेрд╢ рд╕ंрд╕्рдеा рд░ рднाрд░рддрднрди्рджा рдмрдвी рд╕рд╣ुрд▓िрдпрдд рдк्рд░рджाрди рдЧрд░्рдиे рдоुрд▓ुрдХрдмाрдЯ рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕рд╣ाрдпрддा рдмिрдиा рд░ोрдХрдЯोрдХ рд▓िрди рдкाрдЙрдиे।
рдд्рдпрд╕рдмेрд▓ाрдХो рд╡्рдпाрдкाрд░ рд╕рди्рдзिрдХो рдорд╕्рдпौрджा рднрдиे рд╕ाँрдЪ्рдЪै рдиै рдЕрд╕рдоाрди рдеिрдпो। рднाрд░рддрд▓े рдд्рдпрд╕рд▓ाрдИ рд╕ंрд╢ोрдзрди рдЧрд░्рди рдоाрдиेрди। рдд्рдпो рдЕрд╕рдоाрди рд╕рди्рдзिрдХो рдЪрд░्рдЪा рднрдиे рдиेрдкाрд▓рдоा рд╣ुрдиे рдЧрд░ेрдХो рдЫैрди। рд╡्рдпाрдкाрд░ рд╕рди्рдзिрдХा рдзेрд░ै рдк्рд░ाрд╡рдзाрдирд╣рд░ू рдЕрд╣िрд▓े рд╕рдоाрдирддाрдХा рдЖрдзाрд░рдоा рд╕ंрд╢ोрдзрди рднैрд╕рдХेрдХा рдЫрди्.
рд╡्рдпाрдкाрд░ рд╕рди्рдзि рдЕрд╕рдоाрди рдЫ рднрди्рдиे рдеाрд╣ा рд░ाрдгाрд╣рд░ुрд▓ाрдИ рдеाрд╣ा рдеिрдпो । рддрд░ ‘рд╢ाрди्рддि рддрдеा рдоैрдд्рд░ी рд╕рди्рдзि ‘рд╕рдордиाрддाрдХा рдЖрдзाрд░рдоा’ рддрдп рднрдПрдХाрд▓े рдд्рдпрд╕рдоा рд╕рд╣ी рдЧрд░्рдиे рдиिрд░्рдгрдп рд░ाрдгाрд╣рд░ुрд▓े рдЧрд░ेрдХो рдкाँрдбे рдЖрдл्рдиो рдкुрд╕्рддрдХрдоा рд▓ेрдЦ्рдЫрди्:
рдоुрдХ्рддिрдпाрд░рд▓рдЧाрдпрдд рдЪाрд░ рдоुрдЦ्рдп рдЬрд░्рдиेрд▓рдХो рдмैрдардХрдоा рдк्рд░рд╕्рддाрд╡िрдд рд╕рди्рдзि, рдЪिрдаी, рд░ рддिрдирдоा рдиिрд╣िрдд рдЕрд╡рд░ोрдз рд░ рдЕрдб्рдЪрди рдЫрд▓рдлрд▓ рд╣ुँрджा рд╕рдоाрдирддाрдХो рдЖрдзाрд░рдоा рддрдпाрд░ рднрдПрдХो рдиेрдкाрд▓-рднाрд░рддрдХो рдирдпाँ рд╕рди्рдзि рд░ рдЪिрда्рдаीрдоा рдиेрдкाрд▓ рд╕рд░рдХाрд░рд▓े рд╣рд╕्рддाрдХ्рд╖рд░ рдЧрд░्рдиे рдиिрд░्рдгрдп рднрдпो- рджुрдИ рд╕рд░рдХाрд░ рд╕рдо्рдмрди्рдзी рдПрдХрддрд░्рдлрдмाрдЯ рдоाрдд्рд░ рдПрдХोрд╣ोрд░ो рдХुрдиै рдХुрд░ा рддрдп рдирд╣ुрдиे рд╕рди्рдзिрдХो рдоुрдЦ्рдп рдз्рдпेрдпрд▓ाрдИ рдЖрдзाрд░ рдоाрдиेрд░।
рд╕рди्рдзि рдХाрд░्рдпрди्рд╡рдпрди рд╣ुрджाँ рджुрд╡ै рд╕рд░рдХाрд░рдХो рд╕्рд╡ीрдХृрддि рд▓िрдиुрдкрд░्рдиे рдпрд╣ी рдк्рд░ाрд╡рдзाрдирд▓ाрдИ рд╕рдоाрддेрд░ рдиेрдкाрд▓рдХा рдк्рд░рдзाрдирдорди्рдд्рд░ी рдмिрдкी рдХोрдЗрд░ाрд▓ाрд▓े рд╕рди् резрепрелреп рдоा рднाрд░рддрдХा рдк्рд░рдзाрдирдорди्рдд्рд░ी рдЬрд╡ाрд╣рд░рд▓ाрд▓ рдиेрд╣рд░ूрд▓े рд▓ोрдХрд╕рднाрдоा рджिрдПрдХो рд╡рдХ्рддрд╡्рдпрдХो рд╡िрд░ोрдз рдЧрд░ेрдХा рдеिрдП। рдиेрддाрд╣рд░ुрд▓े рддुрд░ुрди्рддै рдЧрд▓्рддी рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдЧрд░े।
рд╕ुрдкрд░्рджрдЧी рд╕рди्рдзिрдоा рднрдиे рдЕрди्рддिрдо рд╕рдордпрдоा рдЖрдПрд░ рд░ाрдгाрд╣рд░ुрд▓े рд╕рд╣ी рдЧрд░्рди рдоाрдиेрдирди्। рдоाрдд्рд░िрдХाрдк्рд░рд╕ाрдж рдХोрдЗрд░ाрд▓ा рдк्рд░рдзाрдирдорди्рдд्рд░ी рднрдПрдХो рдмेрд▓ा рд╕рди् резрепрелрей рдоा рдЙрдХ्рдд рд╕ुрдкрд░्рджрдЧी рд╕рди्рдзिрдоा рдиेрдкाрд▓-рднाрд░рддрдмीрдЪ рд╣рд╕्рддाрдХ्рд╖рд░ рднрдпो।
рднाрд░рддрд▓े рддрдпाрд░ рдкाрд░ेрдХो рдЕрд╕рдоाрди рд╕рди्рдзिрдоा рд╕рдд्рддा рдврд▓्рди рд▓ाрдЧेрдХा рд░ाрдгाрд╣рд░ुрд▓े рджрдХ्рд╖िрдгрдХै рд╕्рд╡ाрд░्рдердЕрдиुрд░ुрдк рд╣рд╕्рддाрдХ्рд╖рд░ рдЧрд░ेрдХो рднрди्рдиे рддрд░्рдХ реирежрежрем рд╕ाрд▓рдоा рдоोрд╣рди рд╢рдорд╢ेрд░рдХो рджिрд▓्рд▓ी рдн्рд░рдордгрд╕ँрдЧ рдкрдиि рдоेрд▓ рдЦाँрджैрди।
рдиेрдкाрд▓рд╕्рдеिрдд рднाрд░рддीрдп рджूрддाрд╡ाрд╕рд▓ाрдИ рдеाрд╣ै рдирджिрдИ рд╡िрдЬрдп рд╢рдорд╢ेрд░рд▓े рдиेрд╣рд░ूрд╕ँрдЧрдХो рдЖрдл्рдиो рдкुрд░ाрдиो рд╕рдо्рдкрд░्рдХ рд░ рдЪिрдирдЬाрди рдк्рд░рдпोрдЧ рдЧрд░ी реирежрежрем рд╕ाрд▓ рдлाрдЧुрдирдоा рджिрд▓्рд▓ीрдоा рдиेрд╣рд░ू рд░ рдоोрд╣рди рд╢рдорд╢ेрд░рдмीрдЪ рдЧрд░ाрдП। рдЙрдиीрд╣рд░ूрдмीрдЪ рд╕рди्рдзिрдХा рдмाрд░ेрдоा репреж рдоिрдиेрдЯ рдХुрд░ा рднрдпो।
рднाрд░рддрд▓े рд╕рди्рдзिрдХो рдорд╕्рдпौрджा рддрдпाрд░ рдЧрд░ेрдХो рдеिрдпो рддрд░ рдиेрдкाрд▓рдоा рдЫрд▓рдлрд▓ рдирдЧрд░ी рд╕рд╣ी рдирдЧрд░्рдиे рдЕрдбाрди рд▓िрдПрд░ рдоोрд╣рди рд╢рдорд╢ेрд░ рдиेрдкाрд▓ рдлрд░्рдХेрдХो рд╕рд░рджाрд░ рдкाँрдбेрдХो рдкुрд╕्рддрдХрдоा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдЫ।
рдЪीрдирдоा рдоाрдУрдХो рдЙрджрдпрдкрдЫि, рд╡िрд╢ेрд╖ рдЧрд░ी рддिрдм्рдмрддрдоाрдеि рдЪीрдирд▓े рджाрдЧा рдзрд░ेрдкрдЫि рдиेрдкाрд▓ рд╕ंрд╢рдХिрдд рдмрдиेрдХो рд░ рд╕рди्рдзिрдХा рд▓ाрдЧि рдкрд╣рд▓ рдЧрд░ेрдХो рдХрддिрдкрдп рднाрд░рддीрдп рд▓ेрдЦрдХ рддрдеा рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдХрдХो рдмुрдЭाрдЗ рдЫ।
рдмुрдзрдмाрд░ рдоाрдд्рд░ै рдЗрди्рдбिрдпрди рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕рдоा рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдЖрдл्рдиो рд╕्рддрдо्рднрдоा рднाрд░рддीрдп рдкрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рд░ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдоाрдоिрд▓ाрдХा рдЬाрдирдХाрд░ рд╕ी рд░ाрдЬाрдоोрд╣рдирд▓े рд▓ेрдЦेрдХा рдЫрди्- рдЪीрдирдоा рдХрдо्рдпुрдиिрд╖्рдЯ рд╢ाрд╕рдирдХो рдЙрджрдпрдкрдЫि рдиेрдкाрд▓рд▓े рддрд░्рд╕िрдПрд░ рднाрд░рддрд╕ँрдЧ резрепрелреж рдХो рд╕рди्рдзिрдХो рдкрд╣рд▓ рдЧрд░ेрдХो рдеिрдпो।
рджाрдмी рдЬे рдЬे рднрдП рдкрдиि резрепрелреж рдХो рд╕рди्рдзि рдиेрдкाрд▓ рд░ рднाрд░рдд рджुрдмैрдХो рдЪाрд╕ो рд░ рд╕्рд╡ाрд░्рдердХा рдХाрд░рдг рд╕рдо्рдкрди्рди рднрдПрдХो рджेрдЦिрди्рдЫ।
резрепрелреж рдХो рд╕рди्рдзि рд░ рдЖрдЬрдХो рд╕рди्рджрд░्рдн
резрепрелреж рдХो рд╕рди्рдзिрдХो рд╕рдзैँ рд╡िрд░ोрдз рдЧрд░िрд░рд╣рдиे рдзेрд░ै рд╡ाрдо рдиेрддा-рдХाрд░्рдпрдХрд░्рддाрд╕ँрдЧ рдпो рд╕рди्рдзि рдХिрди рдЕрд╕рдоाрди рдЫ рднрдиी рдоैрд▓े рд╕ोрдзेрдХो рдЫु।
рдзेрд░ैрдХो рдЬрд╡ाрдл рдЖрд▓рдЯाрд▓े рд╣ुрдиे рдЧрд░ेрдХो рдЫ। рдХेрд╣ीрд▓े рд╕рди्рдзिрдХो рднाрд╡ рд╣ेрд░्рдиुрд╣ोрд╕् рди рднрди्рдЫрди्। рдоाрдиिрд╕ рдмिрдиाрднिрд╕ा рдЖрд╡рддрдЬाрд╡рдд рдЧрд░्рди рдкाрдЙрдиे рднрдПрдкрдЫि рдиेрдкाрд▓-рднाрд░рдд рдХेрдХो рдЫुрдЯ्рдЯै рджेрд╢ рднрди्рдЫрди्। рдпीрдордз्рдпे рдмрд╣ुрд╕ंрдЦ्рдпрдХрд▓े рд╕рди्рдзि рдХрд╣िрд▓्рдпै рдкрдвेрдХा рдЫैрдирди् рднрди्рдиेрдоा рдо рд╡िрд╢्рд╡рд╕्рдд рдЫु।
рдЬрдирдпुрдж्рдз рд╕ुрд░ु рдЧрд░्рдиुрдЕрдШि рдоाрдУрд╡ाрджीрд▓े рдкेрд╢ рдЧрд░ेрдХो рекреж рдмुँрджे рдоाрдЧрдХा рд╕ुрдд्рд░рдзाрд░ рдмाрдмुрд░ाрдо рднрдЯ्рдЯрд░ाрдИрд╕ँрдЧ рдкрдиि рдоैрд▓े резрепрелреж рдХो рд╕рди्рдзि рдХिрди рдЕрд╕рдоाрди рдЫ, рдХिрди рдмрджрд▓्рдиुрдкрд░्рдпो рднрдиी рд╕ोрдзेрдХो рдеिрдПँ।
рдЙрдирд▓े рднрдиे — рд╣ेрд░्рдиोрд╕् рди рджुрдИ рджेрд╢рдмीрдЪрдХो рд╕рди्рдзिрдоा рдХрдХрд╕рд▓े рд╕рд╣ी рдЧрд░ेрдХा рдЫрди्, рдЕрд╕рдоाрди рднрди्рдиे рдд्рдпрд╕ै рдеाрд╣ा рд╣ुрди्рдЫ।
рд╣ो, рднाрд░рддрдХा рддрд░्рдлрдмाрдЯ рдЙрдХ्рдд рд╕рди्рдзिрдоा рд╣рд╕्рддाрдХ्рд╖рд░ рд░ाрдЬрджूрдд рдЪрди्рдж्рд░ेрд╢्рд╡рд░ рдк्рд░рд╕ाрдж рдиाрд░ाрдпрдг рд╕िंрд╣рд▓े рдЧрд░ेрдХा рдеिрдП। рдиेрдкाрд▓рдХो рддрд░्рдлрдмाрдЯ рдоोрд╣рдирд╢рдорд╢ेрд░рд▓े।
рдд्рдпрд╕ो рдд рдм्рд░िрдЯिрд╢ рдЗрди्рдбिрдпाрд╕ँрдЧ резреорезрем рдоा рднрдПрдХो рд╕ुрдЧौрд▓ी рд╕рди्рдзि рд░ резрепреирей рдХो рд╕рди्рдзिрдоा рдкрдиि рдЗрд╕्рдЯ рдЗрди्рдбिрдпा рдХрдо्рдкрдиीрдХा рдк्рд░рддिрдиिрдзिрд▓े рдиै рд╕рд╣ी рдЧрд░ेрдХा рдеिрдП।
рдЕрд╕рдоाрдирддाрдХो рдХुрд░ा рдЧрд░्рджा рдПрдХрдЬрдиा рдкрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рд╕рдЪिрд╡рд▓े рдШрддрд▓ाрдЧ्рджो рдХिрд╕्рд╕ा рд╕ुрдиाрдПрдХा рдеिрдП। рдЗрд╕्рдЯ рдЗрди्рдбिрдпा рдХрдо्рдкрдиीрдХा рдиेрдкाрд▓рд╕्рдеिрдд рдЖрд╡ाрд╕ीрдп рдк्рд░рддिрдиिрдзिрд▓ाрдИ рднेрдЯ्рди рд▓ैрдирдЪौрд░ рдЬाрдиुрдЕрдШि рдЬुрдж्рдзрд╢рдорд╢ेрд░рд▓े рдЯुँрдбिрдЦेрд▓рдоा рдЧрд░्рд╡рдХा рд╕ाрде рд╕ुрдиाрдПрдХा рдеिрдП рд░े, ‘рдЖрдЬ рд▓ैрдирдоा рдмрдбाрд╣ाрдХिрдорд▓ाрдИ рднेрдЯ्рди рдЬाँрджै рдЫौँ।’
рдХोрддрдкрд░्рд╡рдХो рдмेрд▓ा рдЖрдлूрд▓ाрдИ рдоाрд░्рдЫрди् рднрди्рдиे рдбрд░рд▓े рд░ाрддि рдиै рдЧुрд╣ाрд░ рдоाрдЧ्рди рд░ाрдЬेрди्рдж्рд░рдмिрдХ्рд░рдо рд╢ाрд╣ рдкुрдЧेрдХो рдаाрдЙँ рдкрдиि рд▓ैрдирдЪौрд░ рдиै рдеिрдпो। реирежрежрен рд╕ाрд▓рдоा рджिрд▓्рд▓ी рдк्рд░рд╕्рдеाрди рдЧрд░्рдиुрдЕрдШि рд░ाрдгाрдХा рдЖँрдЦा рдЫрд▓ेрд░ рд░ाрдЬा рдд्рд░िрднुрд╡рди рдЫिрд░ेрдХो рдкрдиि рд▓ैрдирдЪौрд░ рджूрддाрд╡ाрд╕ рдиै рд╣ो।
реирежрежрен рд╕ाрд▓рдоा рдоोрд╣рдирд╢рдорд╢ेрд░рд╕ँрдЧ рд╕рди्рдзि рдЧрд░्рди рднाрд░рддीрдп рдк्рд░рдзाрдирдорди्рдд्рд░ी рдЬрд╡ाрд╣рд░рд▓ाрд▓ рдиेрд╣рд░ु рдЖрдЙрдиे рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдЧрд░्рдиु рдаूрд▓ो рдЖрдд्рдорд░рддि рд╕िрд╡ाрдп рдХेрд╣ी рд╣ोрдЗрди। рдд्рдпो рдлрд░рдХ рдХाрд▓рдЦрдг्рдб рдеिрдпो। рджुрдИ рдоुрд▓ुрдХрдмीрдЪ рд╢рдХ्рддि рд╕рди्рддुрд▓рдирдХो рдаूрд▓ो рдЦाрдбрд▓ рдеिрдпो।
рдоूрд▓ рдХुрд░ो, резрепрелреж рдХो рд╕рди्рдзिрд▓े рдЖрдЬ рд╣ाрдоीрд▓ाрдИ рд╣िрдд рдЧрд░्рдЫ рдХि рдЧрд░्рджैрди рднрди्рдиे рд╣ो। резрепрелреж рдХो рд╕рди्рдзिрд▓े рд╣ाрдо्рд░ो рдк्рд░рдЧрддि рд░ोрдХेрдХो рдЫ рдХि рдЫैрди рднрди्рдиे рд╣ो। рдд्рдпोрднрди्рджा рдмрдвी рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдк्рд░рд╢्рди рд╣ो– рд╕рди्рдзि рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдиै рдЧрд░्рдиे рднрдП рдиेрдкाрд▓рд▓ाрдИ рдЕрд╣िрд▓ेрднрди्рджा рдзेрд░ै рд▓ाрдн рд╣ुрдиे рдЧрд░ी рд╕рди्рдзि рдЧрд░्рдиे рд╣ाрдо्рд░ो рд╕ाрдорд░्рде्рдп рдЫ рдХि рдЫैрди?
рдпो рд╕рди्рдзिрдХा рдзेрд░ै рдк्рд░ाрд╡рдзाрди рдЖрдЬрдХो рднूрд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рдкрд░िрд╡ेрд╢рдоा рдЕрд╕ाрди्рджрд░्рднिрдХ рднрдЗрд╕рдХेрдХा рдЫрди्। рдЖрдЬ рдкрдиि рд╕рдмрднрди्рджा рдзेрд░ै рд╕ाрди्рджрд░्рднिрдХ рднрдПрдХो рдк्рд░ाрд╡рдзाрди- рдиेрдкाрд▓ рд░ рднाрд░рддрдмीрдЪ рджुрдИ рджेрд╢рдХा рдиाрдЧрд░िрдХрдХो рдмेрд░ोрдХрдЯोрдХ рдЖрд╡ाрдЧрдорди- рдиेрдкाрд▓рдХो рд╣िрддрдоा рдЫ।
рдПрдЙрдЯा рд╕рдордп рдеिрдпो, рдЬрддिрдмेрд▓ा рдХृрд╖िрджेрдЦि рд╡्рдпाрдкाрд░ рд░ рдЕрди्рдп рд░ोрдЬрдЧाрд░ीрдХा рд▓ाрдЧि рдзेрд░ै рднाрд░рддीрдпрд╣рд░ु рдиेрдкाрд▓ рдЫिрд░्рдеे। рд╡ाрдо рдиेрддा рдХाрд░्рдпрдХрд░्рддाрд▓े резрепрелреж рдХो рд╕рди्рдзिрдХो рд╡िрд░ोрдз рдЧрд░्рдиुрдХो рдЕрд░्рдХो рдХाрд░рдг рдпрд╣ी рдеिрдпो। рдд्рдпрд╕ैрдХो рд╕ेрд░ोрдлेрд░ोрдоा рдиेрдкाрд▓рдоा рд╡рд░्рдХ рдкрд░рдоिрдЯрдХो рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдЧрд░्рди рд▓ाрдЧिрдПрдХो рдеिрдпो।
рдЖрдЬ рдкрд░िрд╕्рдеिрддि рдмрджрд▓िрдПрдХो рдЫ। рд▓ाрдЦौँрд▓ाрдЦ рдпुрд╡ा рднाрд░рддрдоा рдХाрдо рдЧрд░्рдЫрди्। рд░ोрдЬрдЧाрд░ीрдХा рд▓ाрдЧि рдиेрдкाрд▓рдоा рдЖрдЙрдиे рднाрд░рддीрдп рд░ рднाрд░рддрдоा рдЬाрдиे рдиेрдкाрд▓ीрд╣рд░ुрдХो рд╕ंрдЦ्рдпाрдХो рддुрд▓рдиै рд╣ुрди рд╕рдХ्рджैрди। рд╣िрдЬोрд╕рдо्рдо рднाрд░рддрдоा рдоूрд▓рдд: рд╢ाрд░िрд░िрдХ рдкрд░िрд╢्рд░рдордХो рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдЧрд░्рдиे рдиेрдкाрд▓ीрд╣рд░ु рдЖрдЬ рдмрди्рджрд╡्рдпाрдкाрд░ рдЧрд░्рдЫрди्, рд╕рд░рдХाрд░ी рддрдеा рдиिрдЬी рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдоा рд╕рдо्рдоाрдиिрдд рдЬाрдЧिрд░ рдЦाрди्рдЫрди्। рд▓ाрдЦौँ рднाрд░рддीрдп рдкрд░्рдпрдЯрдХрдХा рд░ुрдкрдоा рдиेрдкाрд▓ рдЖрдЙँрдЫрди्। рдЦुрд▓्рд▓ा рдЖрд╡рддрдЬाрд╡рддрд▓े рдпрд╕рд▓ाрдИ рдзेрд░ै рд╕рдШाрдЙ рдкुрд░्рдпाрд░рдПрдХो рдЫ।
рдиेрдкाрд▓рдХो рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕рдо्рдмृрдж्рдзिрд╕ँрдЧै рднाрд░рддрдХो рдмрдЬाрд░ рд░ рдЦुрд▓्рд▓ा рдЖрд╡ाрдЧрдорди рд╣ाрдоीрд▓ाрдИ рдердк рдЪाрд╣िрди्рдЫ। рд╡िрдХрд╕िрдд рдоुрд▓ुрдХрд╣рд░ुрд▓े ‘рдл्рд░ी рдЯ्рд░ेрдб’ рд╕рд╣рдорддिрдХो рдХुрд░ा рдд्рдпрд╕ै рдЧрд░ेрдХा рд╣ोрдЗрдирди्।
резрепрелреж рдХो рд╕рди्рдзिрд▓े рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдЧрд░ेрдХो рдиेрдкाрд▓рдХो рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕рдо्рднाрд╡рдиाрд▓ाрдИ рджाрдЙрдоा рд░ाрдЦेрд░ рдирдпाँ рд╕рди्рдзिрдХो рдкрд╣рд▓ рдХिрди рдЧрд░्рдиे?
The full text of the treaty is as follows.
TREATY OF PEACE AND FRIENDSHIP BETWEEN THE GOVERNMENT OF INDIA AND THE GOVERNMENT OF NEPAL.SIGNED AT KATHMANDU, ON 31 JULY 1950
The Government of India and the Government of Nepal, recognising the ancient ties which have happily existed between the two countries;
Desiring still further to strengthen and develop these ties and to perpetuate peace between the two countries;
Have resolved therefore to enter into a Treaty of Peace and Friendship with each other, and have, for this purpose, appointed as their plenipotentiaries the following persons, namely,
THE GOVERNMENT OF INDIA:
His Excellency Shri Chandreshwar Prasad Narain Singh, Ambassador of India in Nepal.
THE GOVERNMENT OF NEPAL:
Maharaja Mohun Shamsher Jang Bahadur Rana, Prime Minister and Supreme Commander-in-Chief of Nepal,who having examined each other’s credentials and found them good and in due form have agreed as follows:
Article 1There shall be everlasting peace and friendship between the Government of India and the Government of Nepal. The two Governments agree mutually to acknowledge and respect the complete sovereignty, territorial integrity and independence of each other,
Article 2The two Governments hereby undertake to inform each other of any serious friction or misunderstanding with any neighbouring State likely to cause any breach in the friendly relations subsisting between the two Governments.
Article 3In order to establish and maintain the relations referred to in Article 1 the two Governments agree to continue diplomatic relations with each other by means of representatives with such staff as is necessary for the due performance of their functions. The representatives and such of their staff as may be agreed upon shall enjoy such diplomatic privileges and immunities as are customarily granted by international law on a reciprocal basis : Provided that in no case shall these be less than those granted to persons of a similar status of any other State having diplomatic relations with either Government.
Article 4The two Governments agree to appoint Consuls-General, Consuls, Vice-Consuls and other consular agents, who shall reside in towns, ports and other places in each other’s territory as may be agreed to. Consuls-General, Consuls, Vice-Consuls and consular agents shall be provided with exequaturs or other valid authorization of their appointment. Such exequatur or authorization is liable to be withdrawn by the country which issued it, if considered necessary. The reasons for the withdrawal shall be indicated wherever possible. The persons mentioned above shall enjoy on a reciprocal basis all the rights, privileges, exemptions and immunities that are accorded to persons of corresponding status of any other State.
Article 5The Government of Nepal shall be free to import, from or through the territory of India, arms, ammunition or warlike material and equipment necessary for the security of Nepal. The procedure for giving effect to this arrangement shall be worked out by the two Governments acting in consultation.
Article 6Each Government undertakes, in token of the neighbourly friendship between India and Nepal, to give to the nationals of the other, in its territory, national treatment with regard to participation in industrial and economic development of such territory and to the grant of concessions and contracts, relating to such development.
Article 7The Governments of India and Nepal agree to grant, on a reciprocal basis, to the nationals of one country in the territories of the other the same privileges in the matter of residence, ownership of property, participation in trade and commerce, movement and other privileges of a similar nature.
Article 8So far as matters dealt with herein are concerned, this Treaty cancels all previous Treaties, agreements, and engagements entered into on behalf of India between the British Government and the Government of Nepal.
Article 9This Treaty shall come into force from the date of signature by both Governments.
Article 10This Treaty shall remain in force until it is terminated by either party by giving one year’s notice.
Done in duplicate at Kathmandu this 31st day of July 1950.
рд╕ाрднाрд░ рд╕ेрддोрдкाрдЯी ,реирез рд╕ाрдЙрди ,реирежренрез